Tục cải táng trong rừng sâu của người tày

Tục cải táng người chết trong những ngôi mộ đá ở tận sâu trong rừng, trên những ngọn đồi núi cao là phong tục độc và lạ của người dân tộc Tày.

Đối với người Tày, việc cải táng người chết phải đưa lên núi cao. Họ quan niệm rằng: người âm phải ở trên cao mới mát mẻ khô ráo. Từ trên cao thoáng đáng như vậy sẽ phù hộ cho con cháy làm ăn thuận lợi, không ốm đau bệnh tật. Xương cốt người chết được đặt trong những ngôi mộ đá bên trong mộ, đàn bà ở bên trái, đàn ông phải đặt bên phải để khẳng định vị thế của người trụ cột gánh vác gia đình.
Thông thường người mất 3 năm sẽ cải táng, nhưng với những người dân tộc Tày, thì nếu trong nhà con cháu chết trước ông bà, rồi 3 - 4 năm sau ông bà mới chết thì con cháu phải đợi cho ông bà được bốc mộ trước, sau đó con cháu mới được bốc mộ đưa cốt lên những ngôi mộ đá bên trong rừng sâu. Có khi đến 7 - 8 năm con cháu vẫn phải đợi.

Tục cải táng của người dân tộc Tày
Thông thường, với những ngôi mộ bình thường, việc sang cát, bốc mộ rồi xây mộ đá chôn người chết ở sâu trong rừng, người nhà phải đi xem giờ để tiến hành đào huyệt rồi đem xương cốt của người chết rửa sạch cho vào 1 cái tiểu, cách đặt xương như thế nào phải do thầy Tào chỉ dẫn
3 điều cấm kỵ bốc mộ của người dân tộc Tày
Trong tục cải táng của người Tày có 3 điều mà khi gặp phải 3 điều này, họ sẽ không cải táng (được gọi là  tường thụy – tức là mả phát tốt đẹp)
- Khi đào mộ thấy con rắn vàng ở mộ được gọi là Long xà khí vật. Trong trường hợp này, không được bốc mộ đưa vào rừng như bình thường mà phải lấp chất chôn mộ lại.
- Mở quan tài thấy dây tơ hồng quấn thì trường hợp này gọi là đất kết, cũng không được bốc thành mộ đá mà phải đậy quan tài rồi lấp đất lại.
- Khi đào mộ thấy hơi đất nơi chôn mộ có dòng khí ấm tỏa ta, trong huyệt khô ráo không có nước hoặc có giọt nước đọng lại như sữa đều là những điềm tốt lành, may mắn cho con cháu, nếu gặp những điều này thì phải lấp mộ lại ngay, không được bốc thành mộ đá.
Cách xây lăng mộ đá của người Tày bên trong rừng sâu
Việc xây lăng mộ đá cải mả cho người âm, còn được là “xây nhà cho người âm”. Sau khi chọn ngày lành tháng tốt, tất cả người trong gia đình, dòng họ vận chuyển đất cát, nước, đá để xây lăng mộ trên núi.
Theo phong tục ở nơi đây, mỗi dòng họ sẽ có một ngọn núi để cải táng người chết trong gia đình đó. Vị trí của người chết trong lăng mộ đá phải được sắp xếp theo thứ tự từ trên xuống dưới theo thứ tự cấp bậc trong dòng họ, người lớn nhất sẽ được đặt ở vị trí trên, con cháu đặt ở bên dưới, đàn ông đặt bên phải, đàn bà đặt bên trái.

(sưu tầm)